[…]
Dynia to jest ze snu prostota idąca do ludzi
Nikomu nie odmawia zbioru wysokiego światła
Trwania blasku pośród ciężarów i przeciwieństw
Ten blask czytamy i opowiadamy bez obawy
[…]
(Dynia)

I choć nie wszystkie kolory są w poezji autora bezpośrednio nazwane, nie sposób nie widzieć tu barw urodzaju i przemijających pór roku. Tomik otwiera wiersz Czerwień i ten wyrazisty kolor sam w sobie „jest światłem i buduje światło” (Czerwień). Poeta docenia jednak także barwy subtelne, również pełne światła, jak błękit w utworze Bagiński:

Twoje znaki potwierdzają światło i ile może być nieba
Swoimi znakami nie jedynie świat ustalasz ale i nadzieję
Nie dla siebie zostawiasz adres tego błękitu na sztaludze.

Ogród kontemplacji – szukanie głosu i milczenia

Trochę to wiersz, w którym poeta obiecuje:

[…]
Będziemy rozmawiać
O zwykłych sprawach, kolorach
Osobach zdarzeniach drzewach
Patrzeć na ogród
[…]

I tak się dzieje. Jednak zbiór wierszy jest także „próbą medytacji”^[2], można by nazwać go ogrodem kontemplacji. Intensywności patrzenia towarzyszą intensywność rozmyślania i słuchania. Podmiot liryczny czeka na takie momenty: „I znowu cisza będzie ze mną rozmawiać/ A ja wsłucham się nocą w jej dobre szepty” (O nic więcej). Szukając głosu – szuka zarazem milczenia, i odwrotnie, podobnie jak w Norwidowskiej refleksji: „cisza jest głosów zbieraniem”^[3]. W Zdaniu z wnętrza z milczenia rodzi się „wspólne zdanie”, a w innym utworze: „Mamy do powiedzenia te same niewielkie rzeczy/ Które rosną obok odkrywane małymi krokami” (Mamy do powiedzenia) – niczym właśnie rośliny w ogrodzie myśli, z których z kolei wyrastają słowa.

Osoba mówiąca próbuje dotrzeć do istoty poezji, szuka poetyckiego głosu: „Nie wiem co robić żeby głos mógł być nowy i wielki/ A zwyczajny dzień nie zmieniał się w czegoś brak” (Nowi). Następnie idzie drogą ciszy jeszcze dalej:

[…]
Zbieram słowa do modlitwy
Co się da jeszcze wyszeptać
I niekoniecznie usłyszeć odpowiedzi
W jaką stronę wiedzie milczenie
(Akcent)

„Pojedyncze krople”

Nazwa techniki malarskiej i wykonywanych nią obrazów – „akwarela”, wywodzi się z francuskiego słowa „aquarelle” – „wodnisty” i łacińskiego „aqua” – woda. Dla akwareli charakterystyczny jest delikatny efekt, pewna przezroczystość, która uwydatnia fakturę papieru. Uzyskiwany jest on właśnie przez dodawanie wody.

W Kartce na stole wodą m a l u j e także Sobkowiak. Woda jest tu niezbędna do wzrostu owoców ziemi, pozwala „obmyć ciało z potu i kurzu” (Inny to czas), ukryta w deszczu, blasku kałuży, w szklance na stole, wilgotnej ziemi. W niej podmiot liryczny ogląda niebo, znajduje kamienie (Zeszyt). Docenia zarówno jej nieskończoność, tajemnicę, jak i „pojedyncze krople” (Można), jak w tytule jednego z wierszy ufa, że „wystarczy kropla”:

Cały drży w niej poranek
Promień na liściu jak opowieść
Dowiesz się tego samego
Co wyświadcza ocean światła
I więcej się dowiesz
(Wystarczy kropla)

Uwagę zwraca też ostatni wiersz-akwarela: Rzeka, dedykowany Odrze. Malarskość opisu łączy się tu z poetyckością wody, podmiot liryczny przystaje „nad jej poezją” – w zdziwieniu, skupieniu, zapatrzeniu…

Niepokój kartki

„Poezja to próba absolutnego, wyczerpującego przeżycia, doświadczenia świata i siebie w tym świecie. W każdym jego ludzkim wymiarze”^[4] – zauważa we wstępie do tomiku Mirosława Szott; „Niczego nie ominiesz/ Jeśli ma być poezja” (Nie ominiesz) – czytamy w wierszu. Jest tu więc także miejsce na niepokój. To doświadczenie związane jest z tytułowym stołem, przy którym siada podmiot liryczny i z leżącą na nim kartką. Jakie niepokoje na niej zapisuje?

W Czerwieni może to być niemożność uchwycenia wszystkiego: „[…] nie policzę ani zanotuję do końca/ Nie zmierzę swoją miarą wielkiego obszaru”. W utworze O ludzką biedą jest podobna niemoc określenia wieczności, która „odsłania się i nie odsłania”. Podmiot liryczny przyznaje się do swoich „kłopotów w poetyckiej sferze” (Duszno), gdy siada przy biurku, niepokój „przebija go” (Tętni lipiec). Praca przed komputerem (Duszno), próba „ocalania poezji w nocy” (Późno), zapisywanie zeszytu (Zeszyt), wysłanie do kogoś kilku słów mailem (Napisała zima), skreślenia (Nad) i „rozmowa o zwykłościach” układają się w całość jak elementy twórczego procesu i prowadzą do poetyckiego Credo:

Napisać
Tak żeby ktoś
Kto nie zna miary poezji
Zatrzymał kroki
I patrzył zdumiony

Żyć
W każdej sytuacji
Nie jak ociężali
Ale z wiedzą
Że nie można krzywdzić.

W poezji Sobkowiaka jest też miejsce na niespokojną refleksję o „nowych młodych”, którzy „śmieją się w twarz” (Nowi) z tego, co dawniej było poważane, i o tych, którzy „mylą się”:

[…]
Miejsce chcą mieć puste
W pustce stawiają domy
A także mylą się
Że można bez miłości
(Mylą się)

Może to m.in. do nich kierowany jest apel z utworu Nie:

Nie zabierajcie blasku łące topolom strumykowi
Który darń karmi i światło oddaje kamieniom
Nie zaciemniajcie widoków ziemi ani snów
Nie zamyka się drzwi do własnego domu
Ktoś kiedyś przyjdzie i o to będzie pytał

Racja liścia zapachu lawendy ma być
A nie obojętnienie na kolor szelest i dotyk
Czemu życie ma się wyzbywać życia
Nie liczcie godzin jakbyście pili piołun
Choć i piołun potwierdza że jest prawdziwy.

Zbiór Kartka na stole to także rejestracja ciężaru, bezradności, cieni (Ciału ciężko), zagubienia, trudu, bezsenności, bólu (Kartka na stole). A jednak ciągle jest tu nadzieja malowana światłem: „Jeszcze zaczerpnąć i nieść daleko w walizkach/ Pogubione światła z każdej litery wyszarpane”.

Katarzyna Krysińska

^[1]  C. Sobkowiak, O akwarelach Adama W. Bagińskiego, [w:] tegoż, Kartka na stole, Wrocław 2024, s. 77.
^[2]  M. Szott, Trzy próby medytacji, [w:] C. Sobkowiak, dz. cyt., s. 5-10.
^[3]  C. K. Norwid, Laur dojrzały, [w:] tegoż, Vade-mecum i pozostałe wiersze z lat 1865-1883, wybór i oprac. J. F. Fert, Warszawa 2022, s. 95.
^[4]  M. Szott, dz. cyt., s. 6.