Duch czasów
Zofia Mąkosa, Makowa spódnica. Kamień w wodę, Książnica, Poznań 2022, 432 s.
Makowa spódnica. Kamień w wodę to pierwsza część cyklu historyczno-obyczajowego. Przenosimy się do połowy XVII wieku, na ówczesne pogranicze Brandenburgii i Śląska. Nawet najbardziej burzliwe i niepewne czasy nie są w stanie odebrać ludziom siły życia, marzeń i nadziei na poprawę losu.
Autorka ma już na swoim koncie świetną (i wyróżnianą nagrodami) trylogię o Ziemi Lubuskiej Wendyjska winnica, zapoczątkowaną książką Cierpkie grona. Nowa powieść też rozgrywa się na zachodzie dzisiejszej Polski – w Karge. Obecnie jest to miasto Kargowa, leżące na styku granic województwa lubuskiego i wielkopolskiego. W czasach, gdy toczy się akcja książki, był to również obszar przenikania się różnych wpływów politycznych, religijnych i obyczajowych, co autorka tutaj szeroko pokazuje. Jako historyczka z wykształcenia czyni to znakomicie i z wielką znajomością rzeczy.
Wyraziste i bardzo „filmowe” postacie mierzą się z licznymi dylematami, których źródłem jest duch czasów. Wszyscy muszą stawić czoło życiowym nieszczęściom. Nie bez znaczenia jest chwiejna sytuacja polityczna: to okres w przededniu wybuchu wojny polsko-szwedzkiej, która niejedno zmieni w życiu bohaterów. Szczególnego znaczenia – z naszej dzisiejszej perspektywy – nabiera sugestywny, przejmujący opis zarazy, pustoszącej domostwa.
Tytuł książki jest jakże symboliczny, ponieważ to kobiety i ich losy wysuwają się tutaj na pierwszy plan. Nie godzą się na przypisane im role, pragną żyć po swojemu i przełamywać tradycyjne ograniczenia. Mała Rozalka, gdyby była chłopcem, na pewno mogłaby się uczyć. Kucharka Agata chciałaby pójść za głosem serca, ale nie pozwalają jej na to reguły panujące w społeczności. Wiga, niemłoda już zielarka, żyje na uboczu; w świecie roślin znajduje remedium na niemal każdą dolegliwość ciała i ducha. Tylko sobie nie może pomóc w głębokiej rozpaczy. A to jeszcze niecałe zło, które ją dotyka. I ona, i ktoś jej bardzo bliski płacą za swoją inność wysoką cenę. Motyw spódnicy w kolorze makowego kwiatu, ciekawie wpleciony w całość powieści, jest naprawdę intrygujący.
Warto też zwrócić uwagę, jak niemal każda scena powieści mocno osadzona jest w świecie przyrody. Opisy są dopracowane do ostatniego szczegółu, a jednak nie nużą i nie przytłaczają, tworząc doskonałą, wręcz zjawiskową scenografię dla żywo i barwnie opowiedzianych losów bohaterów. Makowa spódnica. Kamień w wodę bardzo wyróżnia się pięknem języka i narracji. Dostajemy więc książkę, która dostarczy nam mnóstwa czytelniczej przyjemności. Jest tu wiele do przeżycia i do odkrycia. Cały cykl zapowiada się zatem naprawdę interesująco.
Joanna Kapica-Curzytek
Recenzja ukazała się w e-magazynie www.esensja.pl