To ja mam rację

Magda Turska, Szczęśliwostki, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im Zbigniewa Herberta, Gorzów Wielkopolski 2022, 244 s.

Prozy Magdy Turskiej Szczęśliwostki przeczytałem z niejakim zapałem. Z jednej strony dlatego, że są niezbyt dużej objętości – nawet kilkuzdaniowe notowania myśli i sytuacji, a z drugiej, nacechowane są różnorodnością tematyczną. Nie rozsypują się jednak chaotycznie, gdyż konsekwentnie dotyczą postaci bohatera tej książki. Jego rozterek duchowych i przejść życiowych. Na nudę miejsca tu nie ma. Narracja toczy się wartko. Ma też znaczenie, że licznie stosowane gry słowne wprowadzają w nią lekkość. Jak zauważa Agnieszka Kopaczyńska-Moskaluk we wstępie, autorka „rozpracowuje skomplikowane połączenia słów” i znaczenia. Te zabiegi pokazują, jak potrafi popisywać się swoim stylem. Poza tym treści są klarowne i nie za mocno skomplikowane. Jeśli nawet mamy do czynienia z jakimiś dywagacjami filozoficznymi, bo takie się tu co rusz pojawiają, to szczęśliwie nie są one bardzo głębokie. Oczywiście są ważne dla zidentyfikowania tego wszystkiego, z czym bohater tej prozy się zmaga. A zmaga się też z sensem życia. W najogólniejszym znaczeniu ta proza jest świadectwem wyzwalania się z jakichś przymusów i obciążeń. Można rzec, że chodzi nie o schematyczne postępowanie, ale o prawdziwe, autentyczne, osobiste racje i życiowe wartości, z których nie chce zrezygnować. Te intencje i ten przekaz prozatorski wypada uznać za wartościowy. Już kilka lat temu, przed publikacją miałem możność zapoznać się z tymi utworami. Autorka od tamtego czasu wprowadziła dużo porządkujących zmian, przeredagowała całość, dodała rzeczy nowe. To dobrze. Upłynęło trochę czasu i po prostu książka jest teraz dużo lepsza niż jej wcześniejsza wersja. Tytuł Szczęśliwostki jest nieco błahy czy nawet pozbawiony głębszego znaczenia. Trochę myląco. Nie z nich jedynie składa się ta proza, lecz także z doświadczeń i przemyśleń trudnych. Ale zarazem… Drobiazgi egzystencjalne, nawet takie jak picie kawy, piwa, wina, smaczne jedzenie, podróże egzotyczne, studenckie zauroczenia czy oglądanie krajobrazu, słuchanie muzyki w aucie też mają rację, istotnie cieszą. Składa się z nich życie. Jest ich w tej książce dużo. Lecz i poważne zmartwienia mają dostęp do wnętrza, co obrazuje nawet styl narracyjny. Decydują o życiowym samopoczuciu. Nie są więc pominięte. Oczywiście w książce widać zapał twórczy, fascynacje życiowe i podmiotowe emocje, które go wspierają. Moim zdaniem jednak wstępne narracje tej prozy, ciekawe jakby w swojej istocie, niekoniecznie są potrzebne, sprawiają wrażenie wyabstrahowanych dywagacji. Bierze w nich udział Minus, jakiś Plus, Pytajnik, Wykrzyknik. Można było to przynajmniej ograniczyć. Dla mnie ta książka prawdziwie zaczyna się od strony 28. Od mocnej deklaracji, która jest być może reakcją na poprzednie jakby puste dywagowanie. Bohaterka-narratorka tej książki dokonuje czegoś ważnego, gdy z całą mocą i impetem uderza w stół i mówi: „to ja mam rację”. To otwiera resztę tekstu. Odtąd ta osobista racja jest ukazywana na kolejnych stronicach tej prozy. Mamy do czynienia z kompozycją złożoną zasadniczo z trzech nurtów. Turska skrupulatnie opisuje swoje fascynacje filmowe, wymienia tytuły, nazwiska aktorów, reżyserów nie tylko dlatego, że lubi filmy, ale dlatego, że ich treści moralne, emocjonalne, filozoficzne są jej bliskie. Kształtowały ją duchowo. Opisuje też regularne podróże do różnych barwnych, wyjątkowych krain i miejsc, które wywarły na niej wielkie wrażenie. Zostały zobaczone i dotknięte. Na przykład: wyspa Inis Oirr, Spreewald, Wyspy Boromejskie, Wogezy i Równiny Alzackie, Grecja, o której można nieskończenie się rozpisywać. Pisze o ich przyrodzie, historii, architekturze, obyczajach, ludziach. Czytam te barwne relacje i czuję się nawet zachęcony, by to wszystko ujrzeć. Są w nich oczywiste szczęśliwostki. Gdy idzie o znaczenie literackie, te dwa nurty nie mają jednak głównego znaczenia w tej książce. Są to jednak jakieś ścieżki, którymi można dojść do autorskiego wnętrza. Do poglądów życiowych, do fascynacji wielkością i pięknem świata, i wartościami sztuki. Zwłaszcza np. proza, relacja z filmu o Camile Claudel (przyjaciółce-kochance artystycznej Augusta Rodina) – Granice sztuki. Robi duże wrażenie jej przesłanie. I dlatego jest tutaj ważna. Główne znaczenie mają jednak prozy dotyczące podmiotu piszącego, np. Miłość po wrocławsku czy Dzika.