Mirosława Szott, Poezja lubuska w perspektywie geopoetyki, Seria Historia Literatury Pogranicza – Czytanie miejsca, Część siódma, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Pro Libris – Wydawnictwo Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Cypriana Norwida, Zielona Góra 2021, 262 s.
Nakładem dwóch wydawnictw: Oficyny Wydawniczej Uniwersytetu Zielonogórskiego oraz Pro Libris Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Cypriana Norwida ukazała się w ubiegłym roku ważna pozycja historyczno-krytycznoliteracka Mirosławy Szott pt. Poezja lubuska w perspektywie geopolityki. Mam poczucie, że trzeba mi koniecznie dać czytelnicze świadectwo jej odbioru. Ważna jest z punktu widzenia naukowej analizy (której nigdy za dużo) dokonań poezji lubuskiej, jako obrazu miejsca w literaturze twórców, ale też ważna dla samego rozumienia poszczególnych zjawisk lokalnej twórczości. Może być zarazem bardzo pomocna i użyteczna w szkolnej dydaktyce. Jest to siódma pozycja w serii Historia Literatury Pogranicza. Składa się z dwóch części. W Części I autorka zajmuje się rozważaniami ogólnymi, dotyczącymi kwestii regionalizmu kulturowego, przywołuje więc możliwe do uwzględnienia różne stanowiska i kryteria, odnoszące się do istoty zagadnień tej materii. Te zagadnienia dotyczą przynależności kulturowej tudzież odpowiedzi na ważne pytania, a mianowicie owo „gdzie jestem?”, „co mnie łączy z miejscem?”.

Ma rację Szott, że niejeden autor pragnie dookolną „przestrzeń wypełnić jej historią, refleksją, pamięcią, poetycką mityzacją”. Niejeden pragnie i niejeden tego dokonuje. Niekoniecznie podejmując się opisania jakichś wyróżników lokalnych, regionalnych w swoich dziele. Rzecz przecież w tym, że o swoistości realiów, które literacko autor uwzględnia, decyduje właśnie konkretne miejsce jego życia, otoczenie społeczne, perspektywa czasowa, rozległa historycznie lub odnosząca się do bieżącego „teraz”. To wszystko ma wpływ oczywisty na barwę i kształt przedstawionego dookolnego krajobrazu, który jest szeroką wielowarstwową panoramą regionu, tutaj lubuskiego, lub jedynie dosyć cząstkową, więc fragmentaryczną odsłoną, sprowadzoną nawet tylko do przedstawienia psychicznej sfery prywatności jednostki, co samo w sobie nie deprecjonuje rangi literackiego znaczenia. Poetyckie i wnikliwe przedstawienie przez Mirosławę Szott (wcześniej w zbiorze Anna) całej sfery obrazu realnego, przedmiotowego i imaginowanego, życia poetki Anny Tokarskiej, która na świat patrzyła z okna na piętrze-poddaszu domu przy placu Słowiańskim, też było opisaniem miejsca prywatnego, a poniekąd i lubuskiego, nawet gdyby udało się dopatrzyć w nim jedynie uniwersalnej wszechświatowości. Będzie zawsze dotyczyło wymiaru realnego, konkretnego życia „tutaj” i losu „tutaj”. Dlatego stanowisko Kazimierza Brakonieckiego, jego rozumienie lokalności może być wzięte pod uwagę jako kryterium naukowej kwalifikacji w opisie. W końcu lokalność, cała jej specyfika, zwłaszcza we współczesnym świecie, gdzie media kształtują masowo światopoglądowe relacje międzyludzkie i dosyć skutecznie wszystko profilują, przez co każda lokalność jest już bytem dalece zunifikowanym. Można i warto lokalność obecnie traktować nowocześnie jako „połączenie wszechświatowości z tym, co prywatne” (Brakoniecki). To dobre wyjście. W innym przypadku doszlibyśmy do opisywania skansenu, którego nie ma. Są natomiast naprawdę wszędzie jakieś „małe ojczyzny”, którymi poeci także się zajmują. Ich opisy przynosi Część II. Jest małe miasto Sulechów, w którego realiach i obrazach żyje i je ocenia w swoich wierszach Małgorzata Stachowiak: „Małe miasteczka robią nas na szaro”. Jest wieś nadodrzańska Laski Odrzańskie, w której urodził się i mieszkał do końca życia Mieczysław Warszawski. Opisy o dużym walorze poetyckim tamtego kręgu społecznego oraz natury znajdziemy w wielu jego zbiorach. Zostały po nim jako nieusuwalne ślady obecności i świadectwa. Mówiłem o tym nad jego grobem. To była jego „mała ojczyzna”. Jej kształt został nakreślony z podmiotowego punktu widzenia. Tym samym, jakby jedynym miejscem, w którym czuł swoje zakorzenienie, a raczej osobisty mentalny związek z każdym drzewem, kamieniem, fasadą kamienicy, były dla Janusza Werstlera Żary, odwiedzane przeze mnie dosyć często, zwłaszcza jego (poety) Antykwariat. Dodam tylko, że głównie Żary są prezentowane w wierszach poety Pożegnanie jabłoni. Piękne to wiersze i o bliskich mu ludziach. Oczywiście dla dobrego porządku chcę zauważyć, że analizę poetyckich miejsc otwiera świetny opis przejmującej poezji cygańskiej poetki Bronisławy Wajs – Papuszy, której strofy odnoszą się do miejsca lubuskiego, tyleż stałego, co wędrownego w taborach. Zauważa słusznie Mirosława Szott, że „przyroda-las należy do sfery sacrum”. Papusza – to rozległy, wielowątkowy, pełen tajemnic i zagadek temat. Choćby wyjątkowa rola Jerzego Ficowskiego. Warto z uwagą ten pierwszy rozdział przedmiotowych analiz przeczytać, bo Papusza „widziała i czuła las” całą sobą, oczami duszy. Nie zamierzam w tej recenzji przywoływać opisanej szczegółowo przez autorkę materii poetyckiej kilku innych poetów, bo przecież niczego więcej nawet nie dodam, poza tym, co sama autorka wnikliwie i pieczołowicie swoim opisem zademonstrowała. Jednak gwoli ścisłości zauważę, że zajęła się także przedstawieniami miejsca (lubuskiego) w poezjach Andrzeja K. Waśkiewicza, Ireny Dowgielewicz, Wojciecha Śmigielskiego, Eugeniusza Kurzawy, Agnieszki Leśniewskiej i innych autorów, wybierając ten skład według własnego wartościującego klucza i smaku. Czymś szczególnym we wszystkich analizach M. Szott jest nie tylko cenna wnikliwość intelektualna, docieranie do podszewki znaczeń, ale jakaś osobista pasja, bez której nie byłoby możliwe prawdziwe czucie poezji różnych przecież poetyk i różnych problematyk. Na koniec. Odbieram tę książkę, zwłaszcza jej Część II, jako nie tylko naukowe, ale po prostu czytelnicze ocalanie kilku zjawisk poetyckich lubuskiego regionu.
Czesław Sobkowiak
-
Od redakcji
Od redakcji -
Wiersze [Cień szeptu, Współzarażeni, Pies]
Irena Zielińska -
Bomster
Mirosław Kuleba -
Wiersze [wiersz do przyjaciela, po śladach, wiersz do wiersza, w pestkach]
Agnieszka Ginko -
Zapiski
Czesław Sobkowiak -
Wiersze [jesteś, naucz mnie twojej prawdy]
Piotr Kominek -
Lato 2009
Janusz Barwik -
Wiersze [Szawle, Szawle, Łotry, Ziemia świętsza, Trywialny bezwstyd nieprzeciętności]
Jakub Domoradzki -
złoty mężczyzna; tylko nie zakopuj studni
Ryszard Jasiński -
Wiara [Twarze, Hiacynta i Maja]
Anna Urbaniak -
Nieznana historia potraw
Władysław Edelman -
Wiersze [***Rozmawiam, *** Bez pośpiechu, ***Zaledwie, ***Mignął świt, ***Chłopcu, ***Żyli]
Czesław Sobkowiak -
Trochę o zwykłym obłędzie
Marcin Mielcarek -
Wiersze [Fety poety, Lubię to, co gubię]
Andrzej Nowak -
Zośniczka; Bogdan
Elżbieta Kuna-Kwiecińska -
Wiersze [W klepsydrze, *** Jak pies, *** Widoki]
Elżbieta Dybalska -
Fatima
Marcin Radwański -
Wiersze [*** W niespokojnym czasie…, Wspomnienie]
Bogumiła Różewicz -
„Pisałem wiersze i łudziłem się, że to wystarczy”. O poezji, czasach szkolnych i planach z Czesławem Sobkowiakiem rozmawia
Mirosława Szott -
Nagroda Literacka im. A. K. Waśkiewicza dla Krzysztofa Fedorowicza za całokształt twórczości
Małgorzata Mikołajczak -
11. Festiwal Literacki im. Anny Tokarskiej Proza Poetów w fotoreporterskim skrócie
Dorota Kaczmarek -
Hłasko, proletariacki książę. Wydarzenie 11. Festiwalu Literackiego im. Anny Tokarskiej Proza Poetów
Daria Żytyńska -
60-lecie Oddziału ZLP w Zielonej Górze – podsumowanie
Robert Rudiak -
Cywilizacja i kultura. Czy literatura jest wytworem kultury, czy literatura tworzy kulturę? Co niszczy co?
Maria Jolanta… -
Pozwól tej miłości płynąć, ale nie wchodź do wody
Urszula M…. -
Przemyślenia własne na temat książki Magdaleny Grochowskiej pt. Różewicz. Rekonstrukcja (tom 1)
Adam Lizakowski -
Odszedł Henryk Szylkin, piewca Kresów
Ewa Mielczarek -
O Szylkinie
Czesław Sobkowiak -
„Zawsze była wśród tylu książek, programów, afiszy…” 
Anna Polus -
W świecie chronogramów, dzwonów i krypt, czyli żarski zakątek tajemnic
Anna Polak,… -
Helena Zadrejko
Helena ZadrejkoUrodziła… -
Poetyckim okiem malarki O twórczości Heleny Zadrejko
Jacek Gernat -
Artystyczny dystans
Jerzy Nowosielski -
Istota portretu
Jerzy Duda… -
Innego teatru nie będzie
Łukasz Maciejewski -
Mirosława Szott, Poezja lubuska w perspektywie geopoetyki, Seria Historia Literatury Pogranicza – Czytanie miejsca, Część siódma,
Czesław Sobkowiak -
Ile jest władzy w języku? Mechtilde Lichnowsky, Der Kampf mit dem Fachmann, Matthes & Seitz Verlag, München 1978, 276 s.
Joanna Kapica-Curzytek -
Debiut miłości – Natalia Haczek, Głód, Towarzystwo Miłośników Zielonej Góry WINNICA, Zielona Góra 2021, 60 s.
Czesław Sobkowiak -
Dziesiąta muza w regionie lubuskim i dolnośląskim – Radosław Domke, Jacek Szymala, Dolny Śląsk i Ziemia Lubuska w filmach polskich po 1945 roku, Księgarnia Akademicka, Zielona Góra – Wrocław – Kraków 2020, 264 s.
Robert Rudiak -
W rocznicę urodzin Korsaka – Alicja Lipińska, Maria Radziszewska, Archiwalia Włodzimierza Korsaka w zbiorach Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Cypriana Norwida w Zielonej Górze. Część druga, Pro Libris i Klub Kolekcjonera i Kultury Łowieckiej Polskiego Związku Łowieckiego Oddział Gorzowski, Zielona Góra 2019-2021, 174 s.
Ewa Mielczarek -
Dobry niedosyt Leigh Bardugo, Trylogia Grisza. Cień i kość, Wydawnictwo Mag, Warszawa 2019, 288 s.
Rozalia Boguszewska -
KSIĄŻKI NADESŁANE
KSIĄŻKI NADESŁANE -
AUTORZY NUMERU
AUTORZY NUMERU