Andrzej Olewnik

Kutnowski okres życia Anny Goździalskiej

Kiedy chodzimy od lat po znanych uliczkach swego miasta, zwykle nie zastanawiamy się, co w tych miejscach działo się przed laty, kto w mijanych właśnie kamieniczkach ongiś mieszkał, kim był… Ot, takie życie… w biegu… Ale przecież „wczoraj też było”.

No właśnie – słowa te zostały nieśmiało wypowiedziane tu w Kutnie kilkadziesiąt lat temu przez jedną z uczennic Szkoły Podstawowej i Liceum Ogólnokształcącego im. Henryka Dąbrowskiego i są ważne. Ale zacznę od początku.

Tak, w kwietniowy dzień pierwszy raz usłyszałem o Annie Tokarskiej z Zielonej Góry. No właśnie – z dalekiej Zielonej Góry, ale nie tylko, bo też z Łodzi i oczywiście i z Kutna – jak opowiadała mi w mojej bibliotece Mirosława Szott… z Zielonej Góry (i też nie tylko).

„Kutnowską” część tej opowieści po krótkim czasie zacząłem uzupełniać i ja. Stąd właśnie późniejsze moje odwiedziny m.in. w Archiwum Państwowym w Płocku Oddział w Kutnie, I LO czy spacery po miejscach bliskich Annie Goździalskiej, po mężu Tokarskiej. To wreszcie rozmowy z nielicznymi już – niestety – licealnymi koleżankami i kolegami.

I tak zapełniał się obraz patronki zielonogórskiego Festiwalu Literackiego organizowanego przez Wojewódzką i Miejską Bibliotekę Publiczną im. Cypriana Norwida w tymże mieście.

Nie jest to jeszcze historia rodziny do końca poznana, ale może z czasem…

Rodzina Anny Goździalskiej-Tokarskiej, co już wiemy, przybyła do Kutna ze Zgierza, na przełomie września i października 1935 r. Jedyna córka Elżbiety i Romana – Anna Elżbieta urodziła się 17 lutego 1936 r. w Łodzi.

W linii męskiej (po mieczu) Goździalscy wywodzili się z obecnego województwa kujawsko-pomorskiego, z okolic Włocławka. Ojciec Anny urodził się 17 lipca 1904 r. w miejscowości Czerniewice parafii Grabkowo (obecnie gmina Choceń, powiat Włocławek).

W Kutnie Roman Goździalski był handlowcem w składzie żelaza starego. Z kolei matka Elżbieta w rubryce „zawód” podawała – przy mężu. Rodzina często zmieniała miejsce zamieszkania – w samym Kutnie także.

Do połowy 1940 r. był to dom przy ulicy Mickiewicza 70 na terenie byłej osady fabrycznej cukrowni „Konstancja”. Do zmiany miejsca zamieszkania rodzina zmuszona została, kiedy niemieckie władze okupacyjne miasta (a trwała już przecież II wojna światowa i Kutno przyłączone zostało do Kraju Warty III Rzeszy) rozpoczęły przygotowania do tworzenia na tym terenie getta dla kutnowskich Żydów. Sam budynek do naszych czasów nie przetrwał, dzisiaj na tym miejscu jest plac.

Po wysiedleniu Anna z rodziną zamieszkała w budynku przy ulicy Sowińskiego 3/3 (choć według innych źródeł przenieśli się tam jeszcze przed wybuchem wojny). Rodzina przebywała pod tym adresem do sierpnia 1940 r., kiedy została kolejny raz zmuszona opuścić mieszkanie. Od tego czasu zameldowani byli w budynku przy ulicy Warszawskie Przedmieście 22/12, ale mieszkali kątem także u przyjaciół, gdy 25 sierpnia
1942 r. aresztowany został ojciec Anny, a majątek rodziny okupanci zarekwirowali.